Σήμερα, ο καφές κατέχει τη δεύτερη θέση στην κατανάλωση υγρών μετά το νερό και σε όλο τον κόσμο καταναλώνονται περίπου 500 δισεκατομμύρια κούπες ημερησίως.
Η κατανάλωση καφέ είναι μεγάλης εμπορικής, καλλιεργητικής και κοινωνικής σημασίας. Ο καφές είναι ένα ρόφημα που περιέχει πολλές διαφορετικές ουσίες οι οποίες επηρεάζουν την υγεία. Η βασικότερη φυτοχημική ουσία είναι η καφεΐνη και ο καφές είναι η πλέον σημαντική πηγή καφεΐνης (~2 %) και καταναλώνεται κυρίως για τις διεγερτικές ιδιότητες του. Αυτές οι διεγερτικές ιδιότητες του καφέ οφείλονται στη φαρμακολογική δράση της καφεΐνης, η οποία δρα ως ανταγωνιστής των υποδοχέων αδενοσίνης στον εγκέφαλο. Άλλες ουσίες που έχουν σημαντικό ρόλο στην υγεία είναι το χλωρογενικό οξύ, το καφεϊκό οξύ και υδροξυ-υδροκινόνη, ουσίες που θεωρούνται ισχυρά αντιοξειδωτικά, μειώνοντας τη δημιουργία βλαβερών ελεύθερων ριζών, υπεύθυνων για σημαντικές βλάβες, όπως η γήρανση, ο καρκίνος και τα καρδιαγγειακά νοσήματα.
Από ερευνητικές μελέτες των τελευταίων ετών καθώς και από συστηματικές ανασκοπήσεις φαίνεται ότι η μέτρια κατανάλωση καφέ (2-3 κούπες) έχει ευεργετικές επιδράσεις στην υγεία και σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου ΙΙ, καρδιοαγγειακών νοσημάτων, εμφραγμάτων και γενικότερα θνησιμότητα από καρδιομεταβολικά νοσήματα.
Η κατανάλωση καφέ φαίνεται ότι προφυλάσσει το μυϊκό γλυκογόνο και αυξάνει την οξείδωση του λίπους. Πολλές ανασκοπήσεις έχουν εξετάσει την εργογόνο δράση του καφέ και ειδικότερα της καφεΐνης και δηλώνουν ότι η κατανάλωση καφεΐνης σχετίζεται θετικά με μεγαλύτερη αθλητική απόδοση σε ασκήσεις μέχρις εξάντλησης.
Η καφεΐνη είναι μια ουσία που έχει επίδραση στα αγγεία και μπορεί να επάγει την απελευθέρωση των κατεχολαμινών, (νορεπινεφρίνης και επινεφρίνης), ορμονών που εκκρίνονται από τα επινεφρίδια και είναι υπεύθυνες για τη διατήρηση της πίεσης και της καρδιακής παροχής. Επίσης είναι απαραίτητες ορμόνες για την αντιμετώπιση του φόβου και του τραύματος.
Η κατανάλωση καφέ φαίνεται να μην σχετίζεται αρνητικά με τις πιθανότητες εμφάνισης της νόσου Parkinson, ασθένειας που ορίζεται ως δυσλειτουργία του εγκεφάλου και εμπλέκει την απενεργοποίηση των κινητικών νευρώνων. Η καφεΐνη δρα άμεσα ως νευροπροστατευτικός παράγοντας, αλλά και έμμεσα προστατεύοντας από το διαβήτη τύπου ΙΙ που εν μέρει ευθύνεται για τη νόσο αυτή.Ο καφές και η καφεΐνη σχετίζονται θετικά με αυξημένη ικανότητα διεξαγωγής νοητικών δοκιμασιών, συμπεριλαμβανομένης της εγρήγορσης και της προσοχής-συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια των καθημερινών δραστηριοτήτων.
Φαίνεται ότι δόσεις μεταξύ 300-600 mg καφεΐνης που αντιστοιχούν σε 3-6 κούπες καφέ την ημέρα, μπορούν να έχουν ευεργετικές επιδράσεις σε μετρήσεις όπως η υπνηλία, η κόπωση και η συγκέντρωση.
Μια άλλη ουσία που υπάρχει στον καφέ είναι η καφεστρόλη, η οποία λειτουργεί ως αντιοξειδωτικό και μαζί με τις υπόλοιπες αντιοξειδωτικές ουσίες του καφέ, εμποδίζουν την οξείδωση της LDL-χοληστερόλης που ουσιαστικά ευθύνεται για την αθηροσκλήρωση και τα καρδιοαγγειακά νοσήματα. Η καφεστρόλη μπορεί να παρακρατηθεί από τον καφέ ο οποίος φιλτράρεται, και έχει αμελητέα συγκέντρωση στον espresso.
Αν και εξακολουθούν να γίνονται έρευνες πάνω στο πεδίο καφές και υγεία, ο Παναμερικάνικος Οργανισμός Υγείας συστήνει την κατανάλωση καφέ για την υγεία και ευεξία. Η λήψη 2-3 κουπών/ημέρα θεωρείται ότι βελτιώνει τις νοητικές λειτουργίες, τις αισθήσεις καθώς και την πέψη. Επιπλέον στις ίδιες δόσεις μπορεί να έχει ευεργετικές επιδράσεις σε καρδιοαγγειακά νοσήματα, διαβήτη τύπου ΙΙ, είδη καρκίνου και νευρολογικών νοσημάτων όπως η νόσος Parkinson και η νόσος Alzheimer.
Συνεπώς, ας πίνουμε καφέ με μέτρο, και στις δόσεις που προτείνονται από την Επιστημονική κοινότητα και τους Διεθνής Οργανισμούς Υγείας, δηλαδή να μην ξεπερνάμε τις 6 κούπες. Ο καφές εκτός από τις ιδιότητές του, που βασίζονται στα συστατικά του, είναι το ρόφημα που αποτελεί την καθημερινή μας ευχαρίστηση και μας επιτρέπει να γευόμαστε λίγη από την πολυτέλεια της ζωής. Ο καφές μας είναι η καθημερινή μας απόλαυση!
Κατερίνα Σκενδέρη, PhD, ΕΔΙΠ , Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
